O Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης καταγόταν από τα Ευχάϊτα της Γαλατίας και κατοικούσε στην Ηράκλεια του Εύξεινου Πόντου. Έζησε κατά τους χρόνους του βασιλιά Λικίνιου, τις πρώτες δεκαετίες του 4ου μ.Χ. αιώνα. Ήταν ικανότατος στρατιωτικός και, γρήγορα, ανήλθε στη στρατιωτική ιεραρχία του ρωμαϊκού στρατού, λαμβάνοντας το βαθμό του στρατηλάτη, κάτι σαν το σημερινό στρατηγό.
Ο Λικίνιος ήθελε πάρα πολύ να τον συναντήσει, παρότι γνώριζε ότι ήταν χριστιανός, πιστεύοντας ότι θα μπορούσε να τον προσηλυτίσει στη δική του ειδωλολατρική θρησκεία. Έστειλε στην Ηράκλεια ανώτερους αξιωματούχους, για να τον συνοδεύσουν στη Νικομήδεια, παροτρύνοντάς τον να θυσιάσουν, από κοινού, στους θεούς. Ο Θεόδωρος δεν πήγε, επικαλούμενος ότι τα καθήκοντά του τον κρατούν στην Ηράκλεια. Πρότεινε, όμως, στον Λικίνιο, ως ένδειξη ενότητας προς τους υπηκόους, να τον επισκεφτεί ο ίδιος, φέρνοντας μαζί του χρυσά και αργυρά είδωλα.
Πράγματι, ο Λικίνιος εισήλθε στην πόλη και αφού κάθισε σε υψηλό βήμα, προέτρεψε τον μακάριο Θεόδωρο να προσφέρει στους δικούς του θεούς θυσία. Ο Θεόδωρος ζήτησε να πάρει στο σπίτι του τα αγάλματα των επισημοτέρων θεών, να προσφέρει εκεί, πρώτα, τις προσευχές του, και έπειτα να τους τιμήσει, δημόσια. Ο βασιλιάς συμφώνησε κι έδωσε εντολή να του δοθούν τα χρυσά και τα αργυρά αγάλματα. Όμως, όταν ο Θεόδωρος τα παρέλαβε, τα έσπασε σε μικρά κομμάτια και τα μοίρασε στους φτωχούς, με αποτέλεσμα να καθαιρεθεί και να μαρτυρήσει, αρνούμενος να αποκηρύξει την πίστη του.